ناوەڕۆک

• پێشەکی: ڕووداوەکە لە چوارچێوەی ستراتیژی نوێدا
• هۆکارەکانی بڕیارەکە: بۆچی ئەمریکا پێگەی خۆی دەگۆڕێت؟
  • کەمکردنەوەی مەترسییەکان و پاراستنی هێزەکان
  • بەڕێوەبردنی فشارە سیاسییەکانی ناوخۆی عێراق
  • سوودوەرگرتن لە پێگەی ستراتیژیی نوێ
• لێکەوتەکان لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی کوردستان
  • عێراق؛ لەبەردەم بۆشایی ئەمنی و هەژموونی ئێرانیدا
  • هەرێمی کوردستان؛ لە نێوان گرنگیی ستراتیژی و مەترسییە درێژخایەنەکاندا
• هاوکێشە هەرێمییەکان: خۆئامادەکردن بۆ سیناریۆی شەڕی ئێران - ئیسرائیل
  • پەیوەندی کشانەوەکە بە ململانێی ئێران-ئیسرائیلەوە
  • سیناریۆکانی شەڕی داهاتوو
• دەرەنجام و سیناریۆ چاوەڕوانکراوەکان

پێشەکی: ڕووداوەکە لە چوارچێوەی ستراتیژی نوێدا

لە ناوەڕاستی مانگی ئابی 2025، واشنتۆن بڕیارێکی "له‌ناکاو" و خێرای جێبەجێ کرد؛ دەستپێکردنی کشانەوەی هێزەکانی لە دوو بنکەی سەرەکی عێراق: (عەین ئەسەد) لە پارێزگای ئەنبار و (ڤیکتۆریا) لە نزیک فڕۆکەخانەی بەغدا. ئەم هێزانە بەرەو پێگەی نوێ لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان و بنکەیەک لە وڵاتێکی دراوسێی عێراق جووڵەیان پێکرا. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئەم هەنگاوە لە ڕواڵەتدا وەک پاشەکشەیەکی دیکەی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبینرێت، بەڵام شیکارییە ستراتیژییەکان گێڕانەوەیەکی جیاوازتر پێشکەش دەکەن.

بەپێی شیکارییەکانی ناوەندە گرنگەکانی وەک Geopolitical Monitor، ئەم جووڵەیە "پاشەکشە" نییە، بەڵکو "گۆڕینی پێگە و تاکتیک" (Tactical Shift) و "جێگیرکردنەوەی ستراتیژی " (Strategic Repositioning)ـە. ئامانجی سەرەکی ئەم گۆڕانکارییە، پاراستنی بەرژەوەندییە درێژخایەنەکانی ئەمریکایە لە ناوچەکەدا، لە ڕێگەی کەمکردنەوەی مەترسییەکان و زیادکردنی توانای جووڵە و وەڵامدانەوەی خێرا. ئەم ڕاپۆرتە هەوڵ دەدات لە ڕوانگەی سەرچاوە نێودەوڵەتییەکانەوە، وەڵامی ئەم پرسیارە بنەڕەتییە بداتەوە: هۆکار و لێکەوتەکانی ئەم گۆڕانکارییە چین و چ کاریگەرییەکی لەسەر هاوکێشەکانی هێز لە عێراق، هەرێمی کوردستان و ناوچەکە بەگشتی، دەبێت؟

وێنەیەکی بنکەی سەربازی (عەین ئەسەد) لە پارێزگای ئەنبار، کە یەکێک بوو لە پێگە سەرەکییەکانی هێزەکانی ئەمریکا پێش بڕیاری گواستنەوە

هۆکارەکانی بڕیارەکە: بۆچی ئەمریکا پێگەی خۆی دەگۆڕێت؟

بڕیاری جێگیرکردنەوەی هێزەکانی ئەمریکا لەسەر بنەمای کۆمەڵێک هۆکاری تێکەڵاوی ئەمنی، سیاسی و ستراتیژی دراوە. ئەم هۆکارانە پێکەوە وێنەیەکی ڕوونتر لەبارەی ئامانجەکانی واشنتۆن لەم قۆناغە نوێیەدا دەخەنە ڕوو.

کەمکردنەوەی مەترسییەکان و پاراستنی هێزەکان

یەکێک لە پاڵنەرە سەرەکییەکان، بریتییه‌ له‌ پاراستنی گیانی سەربازە ئەمریکییەکان. بنکەکانی عەین ئەسەد و ڤیکتۆریا بەهۆی نزیکییان لە ناوچەکانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی میلیشیاکانی نزیک لە ئێران، بەردەوام ئامانجی هێرشی درۆنی و مووشەکی بوون. شیکارییەکان دەریدەخەن، کە گواستنەوەی هێزەکان بۆ هەولێر و بنکە پارێزراوەکانی وڵاتانی دراوسێ، مەترسی هێرشی ناهاوسەنگ (Asymmetric Attacks) بە شێوەیەکی بەرچاو کەم دەکاتەوە. ئەمە نەک هەر گیانی سەربازەکان دەپارێزێت، بەڵکو واشنتۆن لەو سەرئێشە سیاسییەش ڕزگار دەکات، کە لە ئەگەری کوژرانی هەر سەربازێکی ئەمریکیدا لەگەڵ حکومەتی بەغدا بۆی دروست دەبوو.

بەڕێوەبردنی فشارە سیاسییەکانی ناوخۆی عێراق

حکومەتەکەی محەمەد شیاع سوودانی، به‌رده‌وام لەژێر فشاری باڵە سیاسییە شیعەکان و میلیشیاکاندا بووه‌، بۆ دەرکردنی تەواوەتی هێزە بیانییەکان له‌ خاكی عێراق. کشانەوە لەم دوو بنکە سەرەکییە، "سەرکەوتنێکی سیاسیی ڕەمزی" بە حکومەتی عێراق دەبەخشێت و فشارەکانی سه‌ری کەم دەکاتەوە. بەپێی ناوەندی Future for Advanced Research and Studies، ئەم هەنگاوە هه‌لێك بە سوودانی دەدات، تا بانگەشەی ئەوە بکات، بەڵێنەکەی بۆ کەمکردنەوەی سەربازانی بیانی جێبەجێ کردووە، لە کاتێکدا ئەمریکا لە ڕاستیدا کاریگەرییە ستراتیژییەکەی لەدەست نەداوە.

سوودوەرگرتن لە پێگەی ستراتیژیی نوێ

پێگە نوێیەکان سوودی ستراتیژیی گەورەیان بۆ ئەمریکا هەیە:

• هەولێر وەک ناوەندێکی ستراتیژی: هەرێمی کوردستان ژینگەیەکی سیاسی و ئەمنیی زۆر ئارامتر و دۆستانەتر بۆ هێزەکانی ئەمریکا دابین دەکات. لە هەولێرەوە، واشنتۆن دەتوانێت توانای چاودێریی هەواڵگری، کۆنترۆڵی ئاسمانی و ئۆپەراسیۆنی تایبەتی بەسەر عێراق، سووریا و تەنانەت سنوورەکانی ئێرانیشدا زیاتر و باشتر بكات.
• قووڵایی ستراتیژی لە وڵاتانی دراوسێ: جێگیربوون لە بنکەکانی ئوردن، یان کوێت، توانای لۆجستی و جووڵەی خێرا بە هێزەکانی ئەمریکا دەبەخشێت بۆ وەڵامدانەوەی هەر قەیرانێک لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەبێ ئەو هەستیارییە سیاسییەی، کە بوونیان لە نزیک بەغدا هەیبوو.

بنکەی مەشقی پیادەی هەولێر، کە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە هاوبەشیی ئەمنی نێوان هێزەکانی هاوپەیمانان و هێزە ناوخۆییەکان

لێکەوتەکان لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی کوردستان

گۆڕینی نەخشەی سەربازیی ئەمریکا، لێکەوتەی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی لەسەر دۆخی ناوخۆی عێراق و پێگەی هەرێمی کوردستان دەبێت.

عێراق: لەبەردەم بۆشایی ئەمنی و هەژموونی ئێراندا

کشانەوەی ئەمریکا لە بنکە سەرەکییەکانی ڕۆژئاوا و ناوەڕاستی عێراق، چەندین دەرگای مەترسیدار بەڕووی وڵاتەکەدا دەکاتەوە:

• بۆشایی ئەمنی و ئەگەری سەرهەڵدانەوەی داعش: سەرەڕای لاوازبوونی، پاشماوەکانی داعش هێشتا لە ناوچە دوورە دەستەکاندا چالاکن. نیگەرانییەکان لەوەدان، کە هێزە ئەمنییەکانی عێراق بە تەنها توانای پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە تەکنەلۆژی و هەواڵگرییەیان نەبێت، کە هێزەکانی ئەمریکا بەجێی دەهێڵن.
• بەهێزبوونی میلیشیاکان و هەژموونی ئێران: ئێران و میلیشیاکانی سەر بەو وڵاتە، ئەم جووڵەیە وەک "سەرکەوتن" و "شکستی ئەمریکا" لێکدەدەنەوە. ئەمەش دەبێتە هۆی بوێریی زیاتری ئەو گرووپانە و هەوڵدان بۆ چەسپاندنی دەسەڵاتیان لە ڕێگەی یاسای حەشدی شەعبییەوە، کە هەژموونی ئێران لە عێراقدا قووڵتر دەکاتەوە.
• چارەنووسی سیستەمی سیاسی: فشارەکان لەسەر حکومەتی سوودانی بۆ ملکەچبوون بە ویستی باڵە توندڕەوەکان، زیاد دەکات. ئەگەری ناسەقامگیریی سیاسی و ململانێی ناوخۆیی لەسەر دەسەڵات و شوناسی دەوڵەت زیاتر دەبێت، هەرچەندە ڕووخانی تەواوی سیستەمەکە لە ئێستادا سیناریۆیەکی دوورە.

هەرێمی کوردستان: لە نێوان گرنگیی ستراتیژی و مەترسییە درێژخایەنەکاندا

بۆ هەرێمی کوردستان، دۆخەکە دوولایەنەیە و دەستکەوت و مەترسیی تێدایە:

• دەستکەوتی کورتخایەن: پێگەی هەرێمی کوردستان وەک هاوبەشێکی سەرەکی و جێ متمانەی ئەمریکا لە ناوچەکەدا بەهێزتر دەبێت. ئاماده‌یی و جێگیربوونی هێزی ئەمریکی لە هەولێر، فاکتەرێکی ڕێگری گرنگ (Deterrence)  لەبەردەم هەڕەشەکانی تورکیا و میلیشیا عێراقییەکان دروست دەکات.
• مەترسیی درێژخایەن: بەپێی شیکاریی ناوەندە هەرێمییەکان، کورد بە "گەورەترین زه‌ره‌رمه‌ند" دادەنرێت لە ئەگەری کشانەوەی تەواوەتیی ئەمریکا لە عێراق. چونكه‌ پێگەی کورد لە دانوستانەکانی لەگەڵ بەغدا (لەسەر نەوت، بودجە، و ناوچە کێشە لەسەرەکان) لاواز دەکات و ڕووبەڕووی فشاری زیاتری میلیشیاکانی دەکاتەوە.
• هاوکێشەی هەرێم - تورکیا:  بوون و ئاماده‌یی ئەمریکا لە هەولێر، پلان و لێكدانه‌وه‌كانی تورکیا بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی بەرفراوان، لە دژی پەکەکە لەناو خاکی هەرێمدا ئاڵۆزتر دەکات. له‌وباره‌یه‌وه‌ واشنتۆن بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ ئاماژە دەدات، کە ئەم ناوچانە لە چوارچێوەی بەرژەوەندییە ئەمنییەکانیدان.

خاڵە سەرەکییەکان

جووڵەی هێزەکانی ئەمریکا پاشەکشە نییە، بەڵکو گۆڕینی تاکتیکە بۆ پاراستنی هێزەکان و زیادکردنی کاریگەریی ستراتیژی. ئەم گۆڕانکارییە لە کاتێکدا پێگەی هەرێمی کوردستان وەک هاوبەشێک بەهێز دەکات؛ هاوكات مەترسیی بۆشایی ئەمنی و زیادبوونی هەژموونی ئێران لە عێراقدا دروست دەکات.

هاوکێشە هەرێمییەکان: خۆئامادەکردن بۆ سیناریۆی شەڕی ئێران - ئیسرائیل

ناتوانرێت ئەم جێگیرکردنەوەیە لە دۆخی گشتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت ململانێی قووڵی نێوان ئێران و ئیسرائیل داببڕدرێت. زۆرێک لە شیکارییەکان، ئەم هەنگاوە بە خۆئامادەکردن بۆ قەیرانێکی گەورەتر لێكده‌ده‌نه‌وه‌.

پەیوەندی کشانەوەکە بە ململانێی ئێران-ئیسرائیلەوە

بەپێی شیکارییەکانی ناوەندی RAND و پەیمانگای Brookings، جێگیرکردنەوەی هێزەکانی ئەمریکا "چوارچێوەیەکی نەرم و خێرا" (Flexible Framework) بۆ وەڵامدانەوەی هەر قەیرانێکی گەورەی هەرێمی دروست دەکات، بەتایبەت شەڕێکی نوێی نێوان ئێران و ئیسرائیل. ئاماژەکان باس لەوە دەکەن، کە شەڕی 12 ڕۆژەی حوزەیرانی 2025، کە تێیدا ئیسرائیل و دواتر ئەمریکاش گورزیان لە دامەزراوە ئەتۆمی و سەربازییەکانی ئێران وەشاند، هاوکێشەکانی بە تەواوی گۆڕیوە. لە ئەنجامی ئەو شەڕە و گورزەکانی پێشتر، "بەرەی خۆڕاگری" ئێرانی (حزبوڵا، حەماس، و ڕژێمی ئەسەد) زەبری گەورەیان بەرکەوتووە و توانای ئێران بۆ بەکارهێنانی هێزە پرۆکسییەکانی بە شێوەیەکی بەرچاو کەم كردووه‌ته‌وه‌.

سیناریۆکانی شەڕی داهاتوو

دۆخە نوێیەکە چەندین سیناریۆی مەترسیدار دەخاتە ڕوو:

• ئەگەری تۆڵەسەندنەوەی ئێران:  شیکارییەکان له‌و بڕوایه‌دان، کە ئێران دوای زەبرەکانی ئەم دواییە، ڕەنگە له‌پێناو مانه‌وه‌یدا؛ زیاتر مه‌یلی به‌ده‌ستهێنانی چەکی ئەتۆمی، وەک تاکە گەرەنتییه‌ك هه‌بێت. ئەمەش ئیسرائیل و ئەمریکا هان دەدات بۆ بیرکردنەوە لە لێدانێكی پێشوەختەی توندتر.
• لاوازبوونی کارتەکانی فشاری ئێران: بە كوژرانی سەرکردە باڵاکانی حزبوڵا و حەماس و ڕووخانی ئەسەد لە سووریا، ئێران بەشێکی زۆری لە توانای وەڵامدانەوەی ناڕاستەوخۆی لەدەستداوە، ئەمەش ڕەنگە هانی بدات بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆتر، یان پاشەکشەی تاکتیکی.
•  

دەرەنجام و سیناریۆ چاوەڕوانکراوەکان

گۆڕینی پێگەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق، نیشانەی کۆتاییهاتنی قۆناغێک و دەستپێکی قۆناغێکی نوێی پڕ لە ئاڵۆزی و ناسەقامگیرییە. لەسەر بنەمای شیکارییەکان، دەتوانرێت سێ سیناریۆ بۆ ئاینده‌ی نزیک پێشبینی بکرێت:

1. سیناریۆی یەکەم/ هاوسەنگیی نوێی ناسەقامگیر:  ئەمریکا لە ڕێگەی پێگە نوێیەکانییەوە (هەولێر و وڵاتانی دراوسێ) کاریگەری خۆی دەپارێزێت و توانای وەڵامدانەوەی دەبێت، لە کاتێکدا حکومەتی عێراق لەژێر فشاری بەردەوامی ئێران و میلیشیاکاندا دەمێنێتەوە. ئەمە دۆخێکی "بەڕێوەبردنی قەیران"ە نەک چارەسەر، و ئەگەری پێکدادانی بچووک بەردەوام دەبێت.
2. سیناریۆی دووەم/ تەقینەوەی دۆخی ناوخۆی عێراق:  زیادبوونی دەسەڵاتی میلیشیاکان، لاوازبوونی دامەزراوەکانی دەوڵەت، و ململانێی توندی سیاسی، دەکرێت ببێتە هۆی پێکدادانی ناوخۆیی، کە ڕەنگە پێی هێزە هەرێمییەکان (تورکیا و ئێران) و نێودەوڵەتییەکان ڕابکێشێتەوە ناو گۆڕەپانەکە.
3. سیناریۆی سێیەم: عێراق وەک گۆڕەپانی جەنگی گەورەتر: هەر ناسەقامگیرییەکی گەورە لە عێراق، یان هەڵەیەکی ستراتیژی لەلایەن هەر یەک لە لایەنەکانەوە، دەکرێت ببێتە ئەو پزیسکەی جەنگێکی فراوانتر و ڕاستەوخۆ لە نێوان ئێران و هاوپەیمانەکانی له‌به‌رانبه‌ر ئیسرائیل و ئەمریکادا هەڵگیرسێنێت.

لە کۆتاییدا، گۆڕینی پێگەی هێزەکانی ئەمریکا سەرەتای قۆناغێکی نوێی پڕ لە ئاڵۆزییە. هەرێمی کوردستان لە دڵی ئەم گۆڕانکارییانەدایە و ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت، بەڵام لە هەمان کاتدا ڕووبەڕووی مەترسیی گەورەش دەبێتەوە. داهاتووی ناوچەکە تا ڕادەیەکی زۆر بەستراوەتەوە بە چۆنیەتیی بەڕێوەبردنی ئەم هاوکێشە نوێیە لەلایەن هێزە سەرەکییەکانەوە.

Reference

[1]

US forces begin withdrawal from Ain al Asad airbase as US ...

https://www.longwarjournal.org/archives/2025/08/us-forces-begin-withdrawal-from-ain-al-asad-airbase-as-us-presence-in-iraq-transitions.php

[2]

US Military Redeployment in Iraq: Strategic Withdrawal or Tactical ...

https://www.geopoliticalmonitor.com/us-military-redeployment-in-iraq-strategic-withdrawal-or-tactical-shift/

[3]

The Israel-Iran Conflict: Q&A with RAND Experts

https://www.rand.org/pubs/commentary/2025/06/the-israel-iran-conflict-qa-with-rand-experts.html

[4]

What are the Implications of a Potential US Withdrawal from Iraq?

https://futureuae.com/enUS/Mainpage/Item/9725/visible-challenges-what-are-the-implications-of-a-potential-us-withdrawal-from-iraq

[5]

The road to the Israel-Iran war - Brookings Institution

https://www.brookings.edu/articles/the-road-to-the-israel-iran-war/

[6]

What are the Implications of a Potential US Withdrawal ...

https://futureuae.com/ar/Mainpage/Item/9725/visible-challenges-what-are-the-implications-of-a-potential-us-withdrawal-from-iraq